Chôm chôm ấp Tân Qui 1 xã An Phú Tân huyện Cầu Kè bị nhiễm mặn

         Điều cần đặc biệt lưu ý, sau giai đoạn dài bị ảnh hưởng của hạn mặn, vào thời điểm bắt đầu chuyển sang mùa mưa, các biểu hiện tiêu cực về tình trạng sức khoẻ cây trồng rất phổ biến và nguy hiểm. Cây dễ bị suy yếu hoặc chết, các loại sâu, bệnh xuất hiện nhiều, cùng với tình trạng rối loạn dinh dưỡng đồng thời xuất hiện. Chính vì vậy, việc nắm bắt bản chất sinh lý, khả năng thích ứng của các loại cây trồng và tác động gây hại của hạn-mặn đối với loại cây trồng này để tìm ra các giải pháp chăm sóc cây một cách hiệu quả là vấn đề hết sức quan trọng và cấp thiết.

         1. Ảnh hưởng của hạn, mặn đến đất và cây trồng  

Khi nước mặn xâm nhập vào ao mương trong vườn sẽ tích tụ các muối hòa tan trong đất. Cường độ của quá trình bốc thoát và quá trình tích tụ của muối trong đất và trong nước gia tăng với độ tiếp xúc của nguồn nước mặn, quá trình tích tụ muối càng tăng ở những nơi khô hạn. Do lượng nước không đủ để rửa trôi các dạng muối dễ hòa tan dẫn đến đất bị mặn.

         Khi tưới nước nhiễm mặn cho cây trồng thì hàm lượng của muối hòa tan cao làm cho áp suất thẩm thấu của dung dịch đất lớn hơn áp suất thẩm thấu của tế bào. Chính sự chênh lệch áp suất này làm cho hệ thống rễ cây không hút nước và dinh dưỡng được, đồng thời làm cho màng tế bào bị phá vỡ dẫn đến cây bị mất nước, héo, trường hợp cây bị ngộ độc Na, Cl nặng sẽ gây chết cây.

         Đất bị nhiễm mặn gây trở ngại cho sinh trưởng và phát triển cây trồng, gây xáo trộn và mất cân đối sự hấp thu nước và chất dinh dưỡng của cây trồng, mặn gây phá hủy cấu trúc đất, đất bị nén chặt, sự phát triển rễ bị giảm, giảm tính thấm nước và thoát nước, thiếu sự thoáng khí cho vùng rễ.

         Ảnh hưởng của mặn đối với cây trồng biểu hiện qua các triệu chứng cháy lá, làm giảm sinh trưởng phát triển, ảnh hưởng đến năng suất. Tùy thuộc hàm lượng muối hòa tan trong nước tưới và khả năng chống chịu của từng loại cây trồng, mà xảy ra các trường hợp sau:

         - Cây bị sốc mặn và rụng lá hàng loạt, trường hợp này do nồng độ muối trong nước tưới cao vượt quá ngưỡng chống chịu của cây trồng nên làm cây bị sốc và rụng lá hàng loạt, có thể dẫn đến chết cây.

         - Cây không bị rụng lá hàng loạt nhưng lá cây sẽ bị cháy từ chóp lá vào và sau đó lá cũng bị rụng. Tùy theo nồng độ muối hòa tan trong nước và lượng nước tưới cho cây mà số lá trên cây bị cháy và rụng ít hay nhiều. Nếu tiếp tục tưới trong thời gian dài sẽ làm cho cây bị rụng lá, hoa, trái và cây suy kiệt dẫn đến chết cây.

         Khả năng chống chịu mặn của cây ăn trái thay đổi tùy theo giống cây trồng và hàm lượng muối hòa tan trong nước. Tuy nhiên, chúng ta có thể tạm phân nhóm khả năng chịu mặn của một số giống cây ăn trái như sau:

         + Nhóm cây mẫn cảm với mặn (chịu được nồng độ mặn 0,5‰ <1‰): bơ, chuối, nhãn, đu đủ, sầu riêng, chôm chôm, bòn bon, măng cụt…

         + Nhóm cây chịu mặn trung bình (chống chịu được nồng độ mặn 1‰ - 2‰): sơ ri, cây có múi, ổi, vú sữa…

         + Nhóm cây chống chịu khá với mặn (chống chịu được nồng độ mặn 3‰ - 4‰): mít, xoài, mãng cầu…

         + Nhóm cây chống chịu tốt với mặn (chống chịu được nồng độ mặn 5‰ - 6‰): dừa, sa pô, me…

         2. Giải pháp phòng chống hạn và mặn cho cây ăn trái

         Trong điều kiện hạn, mặn như hiện nay, một số giải pháp được khuyến cáo cho nông dân áp dụng để bảo vệ vườn cây ăn trái như sau:

         + Củng cố hệ thống đê bao của mỗi vườn cho chắc chắn để tránh nước xâm nhập vào vườn trong những tháng nước mặn.

         + Dự trữ nước ngọt trong mương để tưới cho cây ăn trái trong những tháng nước mặn, hoặc dự trữ trong túi ni lon dày và đặt dưới gốc cây trồng trong những tháng nước mặn.

         + Hạn chế tưới nước nhiễm mặn cho cây trồng khi nồng độ >2‰. Đối với một số cây trồng mẫn cảm với mặn thì không tưới khi nồng độ mặn >1‰.

         + Để giảm bốc thoát hơi nước và nhu cầu cần nước của cây nên tiến hành tỉa cành, tạo tán, tỉa bớt hoa và quả trong giai đoạn này.

         + Không nên xử lý cây ra hoa trong giai đoạn này nếu nguồn nước tưới không đảm bảo cung cấp đầy đủ cho cây khi đậu trái và phát triển trái.

         + Tủ gốc giữ ẩm cho cây trồng bằng lá dừa nước, rơm rạ, lục bình, cỏ khô…

         + Tăng cường bón phân hữu cơ, lân và Kali, không nên bón phân có chứa Natri và Clo vì sẽ tăng độ độc cho cây.

         + Có thể phun phân bón lá có chứa Kali, Canxi, Magiê, Silic giúp cây tăng đề kháng, tăng khả năng chịu hạn, chống chọi với nhiễm mặn, cứng cây, không đỗ ngã.

         Trên chân đất nhiễm mặn và có phèn thì nên bón loại vôi nung (CaO) để vừa rửa mặn vừa hạ phèn, không nên bón các loại phân chua như super lân, DAP, (NH₄)₂SO₄, KCl… làm cho đất càng chua.

         + Phun và tưới phân vi sinh TSBio giúp cây nhanh phục hồi và cải tạo lại đất trồng.

         + Thường xuyên cập nhật thông tin về dự báo tình hình xâm nhập mặn, nồng độ mặn trên các sông, rạch để có hướng xử lý kịp thời ngăn chặn nước mặn hoặc lấy nước ngọt vào vườn.

         3. Các giải pháp lâu dài để ứng phó với hạn hán và xâm nhập mặn

         Hạn hán và xâm nhập mặn đã gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp, rất khó đối phó và khắc phục trong một thời gian ngắn. Các nhóm giải pháp cần được quan tâm và đầu tư trong thời gian tới là:

         Tiếp tục đầu tư các hệ thống đê bao, xây dựng hệ thống tưới tiêu (thủy lợi nội đồng) hợp lý nhằm ngăn chặn xâm nhập mặn, phòng chống ngập lụt, đối phó với hạn hán kéo dài.

         Tăng cường năng lực cho hệ thống cảnh báo và dự báo thời tiết, khí hậu, thủy hải văn và nông nghiệp.

Xác định các giống cây trồng chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đánh giá mức độ ảnh hưởng và đề xuất hướng chuyển dịch cơ cấu cây trồng thích ứng với biến đổi khí hậu.

         Đầu tư nguồn kinh phí cho công tác chọn lọc, lai tạo những dòng/giống cây ăn quả hoặc gốc ghép (cây có múi, xoài, sầu riêng, nhãn, chôm chôm…) chống chịu với những điều kiện bất lợi của môi trường như hạn, phèn, mặn, ngập.

         Xây dựng các mô hình giống cây trồng thích ứng với điều kiện bất lợi của môi trường nhằm ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu .

         Nghiên cứu các tác động của biến đổi khí hậu đến môi trường và sự phát sinh, phát triển sâu bệnh hại trên cây ăn trái và biện pháp quản lý tổng hợp./.

Bài, ảnh: Nguyễn Hùng Mận